Świat XXI wieku jest pełen nowoczesnych technologii oraz nowinek ułatwiających życie. Praktycznie każdy korzysta z telefonu komórkowego, laptopa czy aparatu fotograficznego. Niewiele jednak osób zdaje sobie sprawę, że baterie litowe, którymi są zasilane te urządzenia, zalicza się do towarów stwarzających zagrożenie w transporcie.
Bateria jest urządzeniem służącym do magazynowania energii elektrycznej i przystosowanym do oddawania tej energii w bezpieczny sposób. Bateria może składać się z dowolnej ilości ogniw (czyli układów złożonych z dwóch elektrod zanurzonych w elektrolicie), połączonych szeregowo w wyższe napięcia. W transporcie jako materiały niebezpieczne klasyfikowane są jednorazowe baterie litowe metaliczne i akumulatory ładowalne – baterie litowo-jonowe oraz od niedawna baterie sodowo-jonowe.
Baterie jonowe
W akumulatorze litowym podstawą magazynowania energii jest ruch dodatnich jonów litu między anodą i katodą w przewodzącym elektrolicie, co jest związane z przemianami chemicznymi. Elektroda dodatnia (katoda) zbudowana jest ze związków litu, natomiast ujemna (anoda) zbudowana jest najczęściej z jakiejś odmiany węgla. Elektrody muszą być od siebie odseparowane tak, aby nie nastąpiło zwarcie, natomiast między nimi musi być umieszczony elektrolit, który pozwoli na przemieszczanie się dodatnich jonów litu między elektrodami. Takie akumulatory stosuje się nie tylko w niewielkich urządzeniach typu laptop, ale też w rowerach, hulajnogach, narzędziach oraz samochodach elektrycznych i hybrydowych.
Baterie sodowo-jonowe są nowym rodzajem baterii, uwzględnionym po raz pierwszy w przepisach transportowych (we wszystkich rodzajach transportu). Są to ogniwa i baterie zawierające jony sodu, które stanowią układ elektrochemiczny nadający się do wielokrotnego ładowania, zbudowane bez metalicznego sodu (lub stopu sodu) i ze związkiem organicznym niewodnym jako elektrolitem.
Zagrożenia
Z powodu dużej aktywności chemicznej litu zwarcie bądź uszkodzenie takiego ogniwa może doprowadzić do jego przegrzania, a w skrajnych przypadkach do eksplozji lub trudnego do ugaszenia w warunkach transportowych pożaru. Nieomal każdego dnia raportuje się o incydentach związanych z użyciem baterii litowych oraz przedmiotów zasilanych tego rodzaju bateriami, które miały miejsce na pokładzie samolotu lub na terenie portu lotniczego, ale też w transporcie drogowym. Awarie mają miejsce nie tylko podczas użytkowania samego urządzenia (np. wybuch przy ładowaniu), ale też w czasie transportowania jako ładunek. Zdarzenia z coraz powszechniej występującymi pojazdami elektrycznymi pokazały, że proces gaszenia pożaru obejmującego baterię jest żmudny i wymagający użycia bardzo dużej ilości wody lub specjalnych kontenerów, w których bateria może się wypalić.
Jak w takim razie przygotować w bezpieczny sposób transport ładunku zawierającego baterie?
Zasady przewozu baterii litowych, zarówno samych, jak i w urządzeniach, są ściśle określone w Umowie ADR (transport drogowy), Instrukcjach Technicznych ICAO/-Podręczniku IATA DGR (transport lotniczy) oraz w Kodeksie IMDG (transport morski).
Klasyfikacja transportowa
Baterie zostały zaliczone do klasy 9 „Różne materiały i przedmioty niebezpieczne”. Same baterie litowe metaliczne mają nadany numer UN 3090, a litowo-jonowe numer UN 3480. W przypadku umieszczenia tych baterii w urządzeniu lub spakowaniu do jednej przesyłki wraz z urządzeniem mamy pozycje odpowiednio UN 3091 oraz UN 3481. Nowy rodzaj baterii sodowo-jonowych został zaliczony do UN 3551, a w opcji z urządzeniami do UN 3552.